Ipabyay anamana say iliktrik-ngámin nin ruranan

Ted Walton/Nissan

Say iliktrikon ruranan, napabyayan bugá sin mapuló taon intaw ket nag´in ya barámon manuk-manok nin dodo, saray dudupong nin mangwá ruranan ket pinati raya intaw, balé sawanin mansumublí yayna. Napaksawan yaynan may´an, matutua tan makapagawaan nin batirya, tan kapadan alaga udino prisyo ran magasulinan ruranan tan saray wanran hybrid nin ruranan, saray báyo maipákit sara lí sa panglakuan nin ikarwan ruranan—bilang sa mampangred nin gaw-gaw´en, idalan saray ának sa pag´adalan tan wanin et pa. Saray tin matinek a iliktrikon ruranan ket maisaksak sara lí kunan sasaksakan sa bali no yabin ana tan sa awro makaruran kan 100 milya (160 kilumitro) udino abaw et nin kai matkap nin mangipaksawan nin batirya.

Wanra a dupong nin Nissan kapangwaan ra tamó a iliktrikon ruranan a makapalakó sa sansinakban ket lumwá ya lí sa duyo nan sataon, a makaruran a liman tawo tan makapaksawan yay batirya sa 80 nin persinto nan paksawan sa 26 muminuto. Main abaw et lí a nagsikabaran nin karabayan ran saray mamanaliw nin ruranan, wanran Nissan, bilang sa pangipadalan a wanran nabigasyon, mabista nin istiryo a wanran super stereo, tan mámutan a tekrean, tan say bili na lí ket sa pasalean nin $20,000 tan $30,000.

Sitin dupong ket ambó yan bukod a mangituror sa pakasublian ran iliktriko-ngámin nin ruranan. Sa pangisipan ran pangwaan ket saray rururanan tan saray tatrak ipaliwaan sara lí sataon layi a mangibwat sa Ford, Mitsubishi, Chrysler tan Subaru, tan saray raruma et, a wanran Electric Drive Transportation Association, say dupong nin nabayadan sara nangibwat sa magkumirsyo a iliktrikon ruranan.

“Say iliktrikon ruranan ket talaga yaynan sumublí,” wan nin Ron Cogan, síyay pangulon magasin sa Green Car Journal nin mangibaritá sa raruman paksawan sa dupong in ruranan. “Saray mangwá nin ruranan tan dupong nin mangwá nin batirya ket mampangwá sanra a madiditek nin pakalamuan sa aligwasan” sa tiknuluhya.

Síno a Nangmati kunan EV1?

Sa umnu-umnon tutaon, sa kataranan nan siti pananaon, saray alalaki a mangwá ruranan nangwá sara a pangyarigan nin iliktriko a pakatkapan nan gan-gan sa California nin mampatkapan a daité nin persinto a báyon ruranan a nailakó sa istado nin kasan kaasukan na. Say sayan mabantog nin iliktirkon ruranan a nangibwat sa General Motors sitaw si EV1, ket makinis ya tan paspas tan nangiparaté a barámon maluang-luang nin mamarabyan.

Saraytin rururanan nin GM, kalamó sara anamaet a raruman iliktrikon ruranan a nangibwat sa Honda, Ford, Nissan, Chrysler tan Toyota, ket makalap sara tamó sa pangabangan udino pigawan a adani nin $500 a binulan-bulan. Napaksawan saraytin ruranan sa mabyat tan makapoy nin batirya tan say bili na ket atatagay a $30,000 nin sinusása.

Sin nasilyan ya a gan-gan nin mampatkapan saray mangwá nin ruranan a manglakó kunran saraytin ruranan, saray mamangwá ket sinadá ran talaga a pamagawaan ran iliktrikon ruranan, pinapasublien rayay ruranan, pinitpitan a kábawan ra, tan nangwá ana edet saray daité nin mangasulina tan mangiliktriko nin wanran hybrid.

Sinmager saray mamarabayan nin iliktrikon ruranan, nabyan ray babaritá ra sa mabantog a sini nin dukyumintaryo “Síno a nangmati kunan iliktrikon ruranan?”- balé sitaw a dulo nayna.

Anggan sawanin.

Kamínan a Mampanarian nin Ruranan

Saray dudupong nin ruranan, nikilalamó sara kunran mamangwá nin batirya, wanra ket nakapakákitan ray páno nin mangwá abaw a iliktrikon ruranan a manepeg sa byay ran tutawo kapada sa maayupá nin ruranan—makapasaliw ka, maisaksakan mo sa bali, agamiren mo nin mako sa pamagawá tan ambó sara mablin tuloy. Balé say sayan bagay nin naadal ran mamangwá nin ruranan a matkap talaga nin main alaw-alawang nin pamanarian nin kai katandá undino nagsikabarang nin ruranan kunran fleet operators (saray dudupong nin agamiren ray kábawan nin ruranan) báyon sara manglakó nin saya tan saya sa kabayanan udino publiko.

Kunan duyo, nikikalamó sara kunran dupong nin publiko sa babon nasyon nin maipagamiren kunran dupong nin guberminto. Manglankó sa guberminto ket makapákitan kunran mamangwá nin ruranan no ani edet a mangyadí nin talaga kunran saryatin báyon ruranan. Mabyan sara anamamet a naikalamó nin pamalakuan.

Iti sa Kamínan Baybay (Bay Area), bilang wadí, say Nissan maipagamiren ran 1,000 iliktrikon ruranan ngámin sa kamínan (County) nan Sonoma sataon.

Namirma sara sa Sonoma

Cordel Stillman, síyay tawon natudó sa pruhikto tan kakarabayan yan iliktrikon ruranan —man´ipailiktriko nayay 1958 Volkswagen na—wana say pakikalamo kunan Nissan tinmaraná sa surat sa Agusto a nangibwat sa dupong in ruranan, mampanepet no rabay sa kamínan nan Sonoma nin marabay a mag´irgo maipáká a iliktrikon ruranan. Si Stillman kai ya matkap nin ikarwan tepetan.

Wana saray manggagawá (staffers) agamiren ray Nissan a iliktrikon ruranan nin dumalan-dalan sa kamínan ra, mako sa pisnaan, gaw´en a pangusisá sa kamínan tan say inawru-awron gawá-gawá. Saray batirya ran ruranan ket paksawan sara sa pamasirungan nin ruran na sa dupong sa yabi “sin mamumuda et kablian.” Wana nin Stillman.

“Sara sa Nissan ket makakalap ray abaw a katandaan nin pangagamiren sa ruranan,” wana ni Stillman, “bilang a madintek nin laburaturyon pangadalan.”

Sa Nissan, abaw ana a nakapangadal ra nin makaibaritá a makapasaliw sarayna nin iliktirkon ruranan sa publiko sa duyon nan 2010.

“Mamper mi nin main panglakuan kuran saraytin ruranan,” wanan nin Mark Perry, síyay pangulon deriktor nin mampagplano sa prudukto itaw sa Nissan Amyanan Amirika, “tan mangwá kami lí nin 100,000 nin ruranan.”

Mabibista et nin Batirya

Wana nin Perry say sikrito nin mangwá nin ruranan nin makagawaan tan makapasaliwan ket say batirya na, say nikikalamó ran ginwá sara si Nissan and si NEC a mamangwá nin batirya.

“Say batirya sawanin ket ikarway kasaw ra tan kapikngá a kabyatan ra tan madiditek et sarayna,” wana ni Perry. Saray báyon batirya kapagwaan ra lí nin laminated lithium ion, mabibista et, wana ni Perry, sa babon nickel metal hydride tan sa lead acid a batirya nin máran.

Balé, say batirya matkap et lí nin ipakasawan. Siti pa a sangkapatkapan no ipada mo sa kasan pakatkapan nin magasulinan ruranan.

Sitin gulo ket makaimun´ay sa ruwan taon a gan-gan nan istado a ipapangwá nin $120 milyon sa sayan taon anggan piton taon nin mangwá udino mamádeng nin kamínan nin mamaksawan nin batirya sa babon kamimínan nan Calfornia. Say isip nan siti ket no sa kamínan nin panginawan sa dalan nan Interstate 5, saray mamaruran ket tumgen saradti nin kapikngá nin udas tano maipaksaw ray batirya ra, báyo saran tumuloy nin 100 milya anamana.

Sa kalansuyutan balé, ilktrik-ngámin nin ruranan ket layin nin agamiren tamó sa adadanin pakuan sa bali ra, ayan a manggaw´en ran lamang a tutawo.

Sa talaga, wana ni Ken Kurani, síyay mangimbistan inhiniro sa Institute of Transportation Studies sa UC Davis, sa inaadal ra sin 10 a taon nin mangipákit a rumuran nin iliktrikon ruranan “natarusan ra nin magwá agamiren ray ruranan ra sa adani ngámin nin kapakuan ra, tan nag´in yaynan madlem no ani wanan ibaritá a ikarwan ruranan.

Rumaté ana lí

Saray liktirko-ngámin nin ruranan rumaté sarayna a nangibwat kunran mamangwá nin ruranan sa panglakuan sa sansinakban; saray umnu-umnon ruranan ket maipákit lí sa rubarí taaw báyo sara rumaté sa Amirika:

2009: Subaru, Smart forTwo.
2010: Chevy Volt, Chrysler, Miles (China), Mitsubishi iMiEV, Nissan, Ford Battery Electric Van, Tesla Roadster Sport.
2011: BYD (China), Ford Battery Electric Small Car.

Nipataros sa Binubolinao ni Oswí Castellano

Sumublí sa babo