Sa Pilipinas, pupurod nin tyukulati, madidintek nin baké

Daryl Visscher

Nangibwat sa New York Times
AUSTIN CONSIDINE
Hulyo 9, 2006

Kasan tawo a makatalaga nin ambalé si magpapasyar, síya si Magellan, nako sa liwá nan dalan na a magpasyar ya sa Pilipinas. Báyo yan nakasurat sa nangyadí kuna, napati raya sa daikleng puro nan Mactan sa 1521.

Mailalo anamaet nin nakapako ya sa Bohol, say 60-milya a kalawangan nin puro adani sa pupuro nan Pilipinas sa bagatanan, ambó adayó sa pamamatyan na. Sa kapetegan, kunan maputí buyangin sa rigrig baybay, say ringgas nan tatalon sa alog nan Laboc, sa pupurod in tyukulati, mataynepan mo nin kasa gapon nasilyan et.

Balé kai yayti magnayon. Sin sa liman taon ana, sitin mabulong nin puro—makapako itaw nin sumaki sa sasakyan a wanran ferry a nangibwat sa Cebu udino Sibu (dandanin 90 muminuto) tan lulumpadan sa bayan—mampanadyá yan mag´in alalakin papakuan a say kamínan kai et nasilyan, naikalamó ana say umnu-umnoy báyon kamínan nin papasyaran a wanran resort ket tumaraná ana saray tumatangoy a wanran snorkelers tan divers tan saray marabay-rabay nin katutubuan.

Saray báyo nin resort nakakadani sara sa Baybay nan Alona, alawang a maputí nin buyangin tan makuluran nin kuralis. Sa atágay nin bili itaw sa Alona Palm Beach, siti a bukud-bukod nin 12-villa resort tan naikalamó a 4,800 kwadradon-ayi nin pammananguyan a naisyay sa baybay kunan kukayon ungot. Say pamirwan pammálekan tumaraná nin $120 sa ayupá nan panaon, $150 sa atágay nan panaon.

Kunran saraytaw nin kai matkap a tilibisyon nin satellite, main abaw et a pammálekan nin ayuyupá a kaadap nin baybay bilang sa Isis Bungalows. Say sinusásan pammálekan ra main balkon ran bukod tan main mamudan pammanganan sa rigrig baybay nin mangipákan a kanen nin Pilipino bilang sa maagas nin kaldirita. Say bili ran pammálekan tumaraná sa $38.

Balé taman no napnó saray báyon resort, say rigrig baybay kai gapo masikit nin paingaran. Banglí saray tutatwo itaw sara ngámin sa ranom. Say sabtan bista na a kamínan nin kuralis, ket umararem ya a 250 nin ayi sa maumnon kamimínan, kadayuan yan 45 muminuto nin sumaki nangibwat sa Baybay nan Alona. Saray tumatumangoy a wanran snorkelers makakákit saran nagsikabarang nin kuná bilang sa tumetyeng tan say wanran clown fish mákit sara sa mababaw nin kamínan.

Say pammangabangan nin agamiren tan pag´adalan sa umararem nin tumangoy mákit mo sa lapag nan baybay sa Alona bilang sa Philippine Islands Divers a main papasyaran ra a umararem nin tumangoy a tumaraná sa $22 nin ipayupaan. Say agamerin nin snorkel, kanyá balé, maabang kunran kababalyan a bumugsay nin mako kumo sa baluto mo (dandanin 200 pisos, udino $3.80 sa 55 pisos nan dulyar). Balé umilag kamo sa mabaton baybay ta man´umandá ya sa pananaon nin pakasidá pangunaan.

Itaw sa Bohol, mabista itaw a mamantay nin dulpin. Saray raruman resort main mangangaluyon ra, balé makaupaan kan kapitan sa rigrig baybay sa pakadaikleng nin 450 pisos tamó.

Mayadí mon napasyaran a rigrig baybay, mako ka sa rarem a makupal nin tatalon, pammalian ran madidintek tan man´adapen makasawan nin baké a wanran tarsier. Sa Nuts Huts Resort a mamudan pammálekan a wanran mabista kunan katutubuan, itaw ya sa ababwan nan ilog sa babali nan Loboc. Taman nin kai ka mikakayabi, dumalan ka itaw ta main báyon ginumwá nin kanen tan say sabtan bista nin pakákitan sa balkon ran pamangan. Say pamirwan pammálekan tumaraná sa 450 pisos, say dumaturyo ran pammálekan sa 200 pisos.

Kurang yay pasyaran mo sa Bohol no kai ka mako sa wanran Pupurod nin Tyukulati. Sa sayan kikit tamó tan mákit moy makapadan kákit bilang sa Grand Canyon tan say Cliffs sa Moher.

Mako ka sa kainsanan nan awro ta mamantay kan awron sumrep sa ababo na a masurok nin 1,200 a mabalisungsong nin pupurod, sinusásan nagwá sa pananaunan a tumubuan nin kuralis tan sa rummukan. Pastangen mon maong kapresan nan siri nin pumaysep sa makayumanggin rabot sa pupurod. Masambawan mo lí nin manlumtaw sara.

Nipataros sa Binubolinao ni Oswí Castellano

Sumublí sa babo

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Tulumpuló tan ánem
nin udas sa Prague

Mandumukdok Bali (si Ginger sa wiri tan si Fred sa wanan) nikalamó yay pamangan nin Céleste	Alëna Romanenko Flicker.com

Nangibwat sa New York Times
EVAN RAIL
5/24/09

Say duká patandá maipáká sa Prague a say babasawan nin mangitagad ket máran
saraynan tuloy, ta say unon kaslag tan sabtan bista nin pakuan a naipádeng
sara tamó sin ruwan taon tan saray máran pakarabay-rabayan ket napaka-pakandá sarayna, naarkusan saran uman udino raruma et a nabáyuwan ra. Say mabistan patandá ket main anay tandá mon raruman badánan nin mako sa dalan a kai et nakadalanan tan makapasyar moy bubaraybay tan mababato nin dalan kunan sitin ibali. Laluynan makapákitan kan kai et katandaan.

Byirnis, 3:00 sa yabina
1) Mabistan Sarming

Say dudungawan nin nadungisan-sarming manlumumpad sa atagay nay Simbawan
nan St.Vitus ket nakapaninreg saraynay kapa-kapadan pananaon nin mamapteg tan saray susan´ili. Sa adani-danin pákitan a gindat nin dudungawan tan saray nakapaungan nin ginugumwá, pasyaren may Maran Babali ra nin Umelecke Sklenarstvi Jiricka-Coufal, naynay malingwan nin makákitan. Siti pa wanran artisinal glasswork, saray artista nin mangwá sarming ket saray nangwá a dudungawan nan simbawan tan napakandá sarayna sawanin. Saray máran dudungawan nin main kayadian (historical) ra ket naarig ran ginwá tan makapasaliw saray na. Say nakapaarigan nin máran a nangibwat sa Butlay Pananaon (Middle Ages) nin dudungawan a makapákitan ya si Charlemagne, naseketan a maslag nin armadura (seket a kasakeban nin pasak) tan di´beneng, mabliyan nin Kc30,000 koruna (dandanin $1,500 sa Kc20 sa $1)

2) Pangapunan Bali

Say sayan sangkabantugan a báyon pinapádengan sitaw si Mandumukdok Bali, say tumikú-tikó a papádengan sa adapan ilog nin ginagawá na ni Frank Gehry tan si Vlado Miluni, kabakasan sara a mitra—mabetbet (often) tawagen sara si Fred tan si Ginger—sa butlay tukdó ra. Sa Marso, say pamanganan nin Céleste pinabukaan ya sa kababwan nan papádengan, naikalamó et a pakákitan nan ilog tan say Kastilyo nan Prague. Ipamákan raka sa kadadani nan kaalawangan nin pakákitan a mabistan ginumwá nin pinapalulutan na ni Gwendal Le Ruyet, bilang sa sabtan matataway nin litsugas makikinis (velouté), naikalamó a matatabá tan magkabawang susó tan mabanglon istragon (tarragon) a naburaan, makabliyan nin Kc275; say pamákan ran kuná a wanran skate nin nalutó sa maatá (green) bugá nin ayama a pinasawsawan a nakabliyan nin Kc590.

10:00 sa Yabi
3) Katágayan sa Langit

Dandani sarban panginginuman ran util (hotel) sa Prague makapalingwanan ta kasa gapo kababalyan ran mákit tan kasan pinapaingaran a wanran atmosphere, balé kai sa Syam nin Rerem, sitin katágayan sa langit a pamadunguwan nin pinabukaan ya sa util nan Hilton Prague sin Septyimbri. (Mapagawan kamo ta sakalako saray Hilton Prague tan Hilton Prague sa Máran Babali). Anro tan alawang, sitin panginginuman abaw a madidintek kamimínan tan duduyo, nikakalamó et a sabtan bista a pakákitan sa Ilog nin Vltava tan sa uatep nan ibali. Imbis saray iinuman arak bilang nin Umadi-adi a wanran Mystic (badka, kalamansi, pakasyat, tan kábawan a maagas nin láya a pinapaletan ran masam´it; Kc160) sabtan taway ra, ket saray iinunam kasan arak a wanran “mocktails” (mampiinum-inuman), bilang sa Abing (Baby) nin Zombie a main nin bayawas tan kalamansi (Kc80), tan Rapeg nin Láya a main nin palet láya, pinasam´itan láya tan kalamansi (Kc100), ket mapiprisko sara et, tan para mabibista et nin pikakalamuan kunra a lulipong nin madidintek a kanen a wanran finger-food (makábawan anan kanen-kanen a ipamákan kunran ápat tawo, Kc890 tan Kc990). Naynay nabukaan anggan 2:00 sa parbangon, say pakidunungan makaipatuloy sa mainsan et, nangyadí ti sin sara ngámin a kaiikapan nin putbol (soccer) taga Slavia Praho a kararaté sara nin mangipariga a sayan kaikapan ra sa awron nikiyanak na.

Sabado, 10:00 sa buklas
4) Báyon Papanemteman

Labasen muynay pamalakuan nin sarming undino kristal tan manaliw kan sakalakon papanemteman sa Futurista, sitin báyon pamalakuan a wanran boutique ket ilakó ray gawá nin kababalyan ran gumugumwá. Saray kukamisita a nasuratan nin dúka kasaritaan sa Czech tan kasaritaan nin masubag sa Kumyunista a makabliyan dandani nin Kc300 anggan Kc500, anta si Maxim Velcovsky, síyay sayay gumugumwá sa Czech, say ginwá nan maputí a siramika nin yawong a naarigan, barámo yan Czech Republic a pakákitan na ket makabliyan nin Kc1,590. No say sarming a wanran Bohemian Glass a rabay mo, sarínen moy pamalakuan nin Artel Design Shop, aya a mamáyon pagawaan nin mára-máran ugalí (traditional) sarming a nikalamó a báyu-báyon maris undino kulor tan tutabas (shapes), bilang sa mabangkwing-bangkwing (asymmetrical) nin yawong a yilon talugtog a wanran glacier bowl a ginwá nan Amirikanon gumugumwá si David Wiseman (Kc82,800), tan say stilo sa 60s nin taon a báyon panginuman tyampanya a wanran “Mod” Champagne flutes (sinusásan makabliyan nin Kc5,900)

Ugtiawro
5) Madintek Tinapay

Kai kumon malabasan saray umnu-umnon pamamangan nin delicatessens, panadirya tan kapitirya sa ibali nin mampamákan sin sa kasakbayan nan ikaruwampuló nan pananaon. Say sayan pamamangan a wanran deli a pinangaran ran Jan Paukert, siti pa a deli a mataon yaynan 93 ket sísara kano a núnan nangwá a chlebicek, udino “madintek tinapay,” mabantog yaytin nabukaan-rupa nin imparidado a pinababwan nin nagsikabarang nin rikado, bilang sa karnin baka a wanran roast beef, kanin baboy a wanran ham, insiladan salay, lunggasina a wanran salami tan naasukan kuná nin salmon (sinusása nin Kc19 anggan Kc28). No rabay mon mapuuran nin kukalurya a pinangawruwan mo, lumalako kan ruwa a makapisnaan nin dalan sa daikleng nin panadirya a wanran pastry shop itaw sa Mysak namundar sa 1911 nin taon tan inuman ran pinabukaan a barámo yaynan kababáyuwan sin sataon. Itaw, makataway kan ginwá sa bali ra a wanra karamelovy pohar, surbitis sa yawong a nababwan nin pinapaletan nin masam´it bilang sa putipot, tyukulati, tan nugalis (walnut) a makabliyan nin Kc120.

4:00 nin yabina
6) Babalin Arti

Kai ya layi makapada sa Venice, balé sa Prague magkamain saran umnu-umno a báyon mumusiyo tan pamapákitan arti a wanran galiriya tan byinal ket tinmaraná yaynan mag´in a paagawan nin dupong sa arti nin mabáyo. Say sayan sangkalakyan say Dox Center for the Contemporary Art ayin pinabukaan a abaw et dyan 30,000 a kwadradon uayi a kamínan nin pamapákitan sin panaon nin mangyatab. Main et lí a paliwaan na sa Hunyo 4 a maikalamó a maalawang nin pangipákitan a nangibwat kuni Dougla Gordon, síyay artista taga Scotland. Say saya a madidintek nin kamínan, itaw sa tulon taon nin Hunt Kastner Artworks, a sansayan siled udino kwarto nin pamapákitan arti. Mantumuloy sa Hunyo 6, say pangipákitan nin lulitrato tan arti nin pinapádengan a ginwá na nin Jiri Thyn, síyay anak-anaken nin artista  a taga Czech Republic.

7:30 sa yabi
7) Anggawan nan Linya

Imbis pamalian nan Czech Republic a dandanin 100 breweries (saray pamangwaan arak nin sirbisa), maidap-idap nin makapákitan a umnu-umnon kai a nagibwat sa alalakin sansinakban nin dudupong sa sintro nan ibali. Sa sayan mikaka yabi nin matatalag nin sirbisa, kalapen may karuranan kabilang nin 11 a wanran tram nin mako sa Namesti bratri Synku, ket itaw a mákit moy Zly Casy, sa pamanginuman a wanran pub a main nin manlumibed nin pinilyan a sirbisa nin microbrews tan napnó a babuy-tan-kalamuan-et-nin-baboy nin kapákan taga Czech (pakunaen, makabliyan nin Kc90). Sa sayan kapasyaran, saray sirbisa a wanran taps maikalamó a mabanglon kastanyas-inatip nin sirbisa a wanran lager a nangibwat sa Milan Rambousek. Dandanin liman minuto a kadanyan, itaw sa pamanginuman a wanran brewpub Pivovar Basta, mangipinum saray sayan sangkasinglaan (richest) tan sangkapunuan lalaman nin sirbisa a wanran amber lagers (Kc30 a kapikngá nin litro), tan main et a sangkabistawan nin ippapadar sa panaon tan inatsaran lungganisa (Kc44). Sa pakayadí nan yabi, sumublí ka sa karuranan nin tram kabilang 11 tan tumuloy ka sa panganggawan na sa Sporilov, ket itaw a mákit moy Prvni Pivni Tramway, udino say “núnan sirbisi nin ruranan” (Na Chodovci 1a), say sayan pamanginuman a wanran theme pub a mangipinom nin tulo a nagsikabarang nin sirbisa tan saya a manlumibed nin microbrew. Naarkusan nin máran katekrean a karuranan nin tram, main et nin pangágetan sa babo nan panguminan ran lalaki; itaw et sa siled ran lullaki, main mákit mon gurit-guritan a wanran graffiti a ginwá nan ni mangungurit nin kingkoy si Igor Sevcik. Makúray kamon paletpetan a tutulyan muyo baná ta sa mikakayabi saray manggagawa nan pamanginuman mamatingawan ray máran batingaw nan tram sipod no mako saraynay sinusásan san´ili.

Linggo, 11:00 sa buklas
8) Pakataway nan Amirika

Ipaalep´ep moy nangyadí nayabin pasadagan udino pasurukan sa dilap nan pangawruwan a wanran brunch sa sangkabáyuwan sanga nan Bohemia Bagel, say pakatpelan a makaligyas kunran kababalyan a taga Amirika sa ibalidti tan saray man´uminam-inam a Amirikanon pakatawayan. Say nalistawan nin pagkanen (menu) ra maikalamo saray imparidado a bagel nin tinapay, hamburgwisa tan say naibilang sa núna-núnan madintek nin pamanganan a wanran diner bilang nin huevos rancheros (say nalutó nin salay sa stilo nan patatalon) tan naulesan nin baboy (kapunuan listan pagkanen Kc199). No rabay muynan sumublí kunan sitaw nin kabayo, ibilang moy 1.5 litro a garapon nin mimusa (inuman-arak a main nin tyampanya tan sabaw nan dalandan) makapayadí kunran piton kukamuko udino sayan sabtan malatá nin tawo, makabliyan nin Kc350)

Say Panginúna-núnan

Saray Lulupadan (airlines) nin Czech lumpad sara leleg sa Prague nin inawru-awro nangibwat sa Pamalpadan nan Kennedy International itaw sa New York, legleg saray Lulupadan nin Delta makapadan gaw´en ra balé mamitlo tamó nin linggo a tumaraná sa Hunyo 18. Abaw raruman lulupadan a lumpad kunan sitin ibali nin matkap pumasná sa Yurupa, tan saray lupadan a mísan tumgen ket mamuda sara et. Say sayan katitingkap sa internit ket nákit yay sayan lupadan a kasan tegen nin libed-pikaan a nangibawt sa New York sa Hunyo makabliyan sa $777 anggan $1,219.

Say magtaksi a nangibwat sa Pamalpadan nan Ruzyne ket 40 minutos a kadayuan na tan kabliyan nan Kc600, $30 sa Kc20 nan Czech koruna kunan $1. Udino makaruran ka sa pangruranan nin bus kabilang 119 sa liwá nay kamínan nin karatean a mako sa Dejvicka, say panganggawan istasyon, tan umalis ka sa mitro udino sa tram a nangibwat isen, ngámin ti sa kabliyan nan sayan tikit nin Kc26.

Say sayay wanran makawisik-wisikan (splashy) a sangkabáyuwan a pamabatian nin util, iti sa Sheraton Prague Charles Square a main 160 nin susiled na ket pinakukaan ya sa Marso. Say siled nin pamiruwa sa Hunyo tumaraná sa Kc3,500 udino $175. Main et a sangkabistawan nin ipadar ran anggan sa Hunyo a maikalamó a panilyan sa pamalpadan, pamagalang nin iinuman, buburak tan ipangapunan nin ruwa sa pamanganan nan util, makabliyan nin Kc6,000 sa sayan yabi balé main pakatkapan nin ruway yabi.

Main anamamet a mamumuda et balé maistilo et nin pamabatian a util Yasmin. Pinabukaan sa 2006, main nin 196 susiled na a naurkusan nan kababayan ra nin gumugumwá, síya si Barbora Skorpilova. Say siled nin pamiruwa tumaraná sa €149 euros, dandanin $207 sa €1, balé saray ipapadar sa internit sa Hunyo kaayupa et nin €117.

Nipataros sa Binubolinao ni Oswí Castellano

Sumublí sa babo