Si Makapakángap nin Magsasalamangka
sa Pag´adyan nin Mutyá
Pinataros na sa Binubolinao ni Masiken Oswí

Páno na ni During nin nailigyas si Manginginábuy-uwak.

Sin naibáti yan bukod si During tinmaraná yan bumitil. Kanyá nako ya sa pangwanan kanen tan nanirí yan tinapay, tan linamanan nayan mantikilya. Binyan naya si Tutó, tan kinalap nayay baldi sa pangwanan nin inawit naya sa daikleng nin karayan tan pinun´en nayay malino tan makirim-kirim nin ranom. Si Tutó nangred yadtaw sa konran kukayo tan tinmaraná yan tumaol sa konran mumanuk-manok nin mantumekre itaw sa susanga. Nako yadtaw si During nin kalapen naya kumon, ket main nákit nan unon taway nin bubunga a mankumatin sa susanga tan namuti yan umnu-umno ra, tan mangkákit nan siti pa kumon a rabay nan mapamuklasan.

Mísa sinmublí ya sa bali, tan nanuró ya sa konan bukod na tan si Tutó say maray´ep tan malinoy ranom nin inumen, ket mampanadyá yayna sa konran panglalako sa Babalin Mutyá.

Sayan tamó a aysing nan raruma, balé maringgas ya tan mankumatin yadtaw sa konan kayon sukbit sa kadanin idaan na. Say aysing na a tawagen ran ging´em, main batek nin maputí tan maleas na; tan taman namapas yaynan bugá baná sa abaw pamípí na, maandá ya et nin aysing. Nanguyas yan maong sa konan bukod na, nisket nayay malinis nin ging´em, tan tinaker nay marusas nin salakot sa ulo na. Kinalap nay daikleng nin pangáwitan tan pinun´en nan tinapay nangibwat sa pangwanan kanen, tan sinakban nayan maputí lupot sa babo. Mísa dinungdungan nay ayi na tan nadlaw nan máran tan makapoy saraynay bakyá na.

“Kai sara talaga magwá nin isulot sa adayó nin panglalako, Tutó,” wana. Tan si Tutó tinmang´ap ya sa rupa na tan kinikit naya sa konan daikleng mangisit nin mata na, ket binarag-barag nayay ikoy nan ipákit a tandá nay naibaritá na.

Sawanin, si During nákit nay mapirak nin bakyá a naiká sa babon pangangan a naikon nan Mangingibawanen sa Baytan.

“Banglí makalumbot ko sa konra,” wana kona ni Tutó. “Bagay saran isulot sa adayó nin lumalako, tan kai sara kumapoy.”

Ginlat nasaray máran bakyá na tan sinarí nasaraytaw nin mapirak, ket lumbot ya sa bilang nin naipagawá saran maikona.

Sa kalansuyutan ináwit nayay pangáwitan na.

“Mako tamoyna, Tuto,” wana. “Mako tamo sa Babalin Mutyá tan kidawat ata sa kona ni Mapakayadí nin OZ no pánoy makasublí sa Kansas anamana.”

Sinadá nayay lub´an, tinalak naya, tan niyator nan maong a tumbok sa bulsa nan seket na. Tan mísa, si Tutó mantumumbok ya sa gurot na, ket tinmaraná yayan sa panglalako na.

Main pay umnoy dudalan sa adadani, balé sa kai máteng, nákit nay dalan nin nasakban pinayban masilyaw. Kapingmatan manlumalako yaynan maong nin mako sa Babalin Mutyá, say mapirak nin bakyá ket mantumingting nin maririket sa matib´ey dalan nin masilyaw. Namalaway yay awro tan saray manuk-manok namaswit-paswit saran maaandá, tan si During ambó ana makadanin duká a kaingaran na bilang no maisip mo a sitin daiklend nin babayi ket nabigrá yan naiyalis sa konan balyan na tan naiyater yadti sa pibutlayan nan sakalakon kamínan.

Nakángap ya pa, legleg yan linmalako, ta makit nay andá nan balyan sa libed na. Main pay maunong nin dudarekdek sa rurigrig nan dalan, napintawan a mapinon maleas nin kulí, tan labas sa konra main gagawá nin rinakay tan pupising sa pakábawan. Maong talaga saray Mumunskin nin magtatalon tan makapamulan malaem nin mula. No mísa lumabas yan sayay bali, tan saray tutawo lumwá saran mamigalang sa kona tan tumwek saran ayupa legleg yan lumabas; baná ta tandá ra ngámin nin síyay nanganggawan sa konan Duká Mangingibanawen tan niligyas nasara sa nipangaripen na. Saray bubali ran Mumunskin ket sakalakoy kikit ra, ta saya tan saya malilimpek sara tan simburyo a uatep ra. Sarban sara ay napintawan nin maleas, ta konan sitin balyan sa Baytan ket maleas a rabay-rabay ran kulí.

Sin yumabi ana, si During mapagal yayna sa konan anroy lalako na tan tinmaraná nan isipen no adti ya kadí kipagtuloy sa yabi, ket rinmaté ya sa sayan alalakin bali dyan bilang saray raruma. Sa ugsaran nin maatá sa adapan ket abaw tutawo nin mandumukdok. Limay daikleng manunugtug byulin nin mampanugtog sara sa kasaw nin makagwá ra, tan mankumális tan man´umawit saray tutawo, legleg main alakin pangangan sa adani tan nakwan yan mataway nin bubunga, maní, puto, bibingká, tan abaw et a nagsikabarang nin maandá kanen.

Saray tutawo maamó saran nagpamamagalang kona ni During, tan sinagyat raya sa pangapunan tan magtuloy ya sa konra sa yabi; ta siti pay bali nan sayay Mumunskin nin sangkayamanan sa balyan ra, tan saray kukamuko na ket nididinep sara sa kona nin paririkten yay pagkanawa-nawa sa nipangaripen nan Duká Mangingibawanen.

Nangan yan maong pa si During sa pangapunan tan si mayaman nin Munskin, say ngaran na Bok, síyan bukod a nanglilá kona. Mísa tinmekré ya sa malumon tekrean tan binantay nasaray tutawon dumukdo.

Sin nákit nayay mapirak nin bakyá na wana ni Bok, “Maong kan layi nin magsasalamangka.”

“Mambale?” tinepet nan babayi.

“Baná ta sumulot kan mapirak nin bakyá tan pinati may Duká nin Mangingibanawen. Maikalamó et, main maputí sa seket mo, tan saray mangingibanawen tan magsasalamangka ket isulot ray maputí.”

“Say seket ko maleas tan nadatek nin maputí,” wana ni During, manrusrusan nasaray kukenes na.

“Maadó mon isulot in,” wana ni Bok. “Say maleas ket kulí ran Mumunskin, tan say maputí kulí nan mangingibanawen. Kanyá tandá mi nin maamó kan mangingibanawen.”

Si During kai na tanda nin mangubat konan siti, ta sara ngámin nin tutawo maipadar sa isip ra nin mangingibanawen ya, tan tandá nan maong nin basta-basta ya tamó nin daikleng babayi a rinmate sa nabansagan nan alimbusabos sa konan siti a sakalakon balyan.

Sin tinmunggé yaynan mampamantay nin dukdok, si Bok niyater naya sa bali, nin adtidtaw binyan nayan silid a main maandá idaan sa rarem na. Say kukumot na ket nagwá nin maleas nin abel, tan nakakálek yan tampor angga sa buklas, tan kalamó na si Tutó nin nangampupo sa konan bukod na sa maleas nin alunan sa kadani na sa siir nan silid.

Nangan yan maong sa pamuklasan, tan namantay ya sa konan unon daikleng abing nin Munskin, ket mampiikap ya sa kona ni Tutó tan ginuroy nayay ikoy na tan tinmarang´ok ya, tan kinmakális ya bilang sa walna nin napaririktan ya si During. Si Tutó unon unteng ya sa konray sarban tutawo, ta kai ra gapo nákit nin aso.

“Ani a kadayuan nan Babalin Mutyá?” tinepet nan babayi.

“Kai ko tandá,” inumbat ni Bok nin napaidapan, “ta kai ko gapo nin nakapakodtaw. Maung-maong et no kumadayó saray tutawo sa kona ni OZ, dapot no main kibiangan ra sa kona. Balé adayó yay Babalin Mutyá, táwan no umnoy uawron matkap mo. Say balyan iti ket makábawan tan maandá, balé matkap mon dumalan sa matibagkol tan maatap nin kamimínan báyo mon maabot a keen mo.”

Napaga yan bugá si During konan siti, balé tandá na si Mapakayadí nin OZ a síyantamó nin makatulong kona a sumublí anamana sa Kansas, kanyá matpel nan pinanggepen nin kai na gurutan.

Nagpatanid yayna sa konran kamumuko na, tan tinmaraná ya anamana sa dalan pinayba nin masilyaw. Sin nakapako yaynan umnoy mumilya sa wana rabay nay tumgen nin makapainawa, tan kanyá nulí ya sa sayan darekdek sa rigrig nan dalan tan tinmekré ya. Main pan alakin gagawá nin mais sa labas nan darekdek, tan ambó sa adayó main nákit nan Manginginábuy-uwak a naiká ya sa atágay nan teken pinggat maigaga saray malutó mais sa konran manuk-manok.

Si During kinumbab ya sa gamet na tan maamó nan pinastang sa konan Manginginábuy-uwak. Say ulo na daikleng supot yan naselselan nin aday, tan say mata, árong tan bebey na napintawan yay makabakas nin rupa. Say máran tan sumerey a maleas nin kupyá, nin nangikon layi sa konan sayay Munskin, naiká ya sa babon ulo na, tan say natrá nan dimlog ket say maleas nin suseket, naagamir tan namapas, tan naselselan sara anamaet nin aday. Sa ayi na main máran butas nin maleas sa bubabo ra, bilang sarban lullakin nakasulot sa konan sitin balyan, tan say dimplog ket naitágay ya sa ababo ran tutangkay nin mais sa konan teken nin naipalbot sa gurot na.

Kapres nan mampamastang nin madeen ni During sa konan sakalako tan mapintawan rupa nan Manginginábuy-uwak, nakángap ya sa nakít nan sayay mata na ket kinmindat yan palna-palaná sa kona. Sa wana bangí nagkamalí ya sa ikataraná, ta kasa gapon manginginábuy-uwak sa Kansas nin kumindat; balé sawanin sitin dimlog tinmang´ed ya kona sa walna nin maamó. Mísa kinmayupá ya sa konan darekdek tan linmalako yadtaw sa kona, legleg na ni Tutó nin manlumalayo tan tumaol sa libed nan teken.

“Maabig a awro,” wanan Manginginábuy-uwak, sa mapagas nin rengé.

“Nag´irgo ka?” tinepet nan babayi, sa kángap.

“Ua.” inumbat na ni Manginginábuy-uwak. “Páno pa kadí a karigsawan mo?”

“Maong pa ananamaet, salamat,” nangumbat ya si During nin magalang. “Páno pa kadí anamaet a karigsawan mo?”

“Ambó maong a kaingaran ko,” wanan Manginginábuy-uwak, balé nakaimis ya, “ta unon makapaidap nin naipalbot iti sa ababo sa yinayabi tan inaawro a mangináboy nin uuwak.”

“Magwá kan kumayupá?” tinepet na ni During.

“Kai, ta sitin teken ket naipalbot ya sa gurot ko. No galaten ma pay teken magkaukol ako lí nin maong sa komo.”

Si During inmabot ya sa konan rway takay na tan tinágay nay dimlog tan naglat naya sa teken, ket baná naselselan yan aday, unon may´an ya.

“Abaw salamat talaga,” wanan Manginginábuy-uwak, sin nikayupá ya sa lutá. “Báyon tawo a kaingaran koyna.”

Si Durig nakawerwer ya pa konan siti, ta masakalakoy marngé na sa konan tawon naselselan nin mag´irgo, tan mákit nayan tumwek tan lumalako sa kadani na.

“Síno ka pa?” tinepet nan Manginginábuy-uwak legleg nan namánat sa konan bukod na tan níwab ya. “Tan adti ka mampako?”

“Say ngaran ko Durutiya, balé tawagen mokoynan During,” wanan babayi, “tan mampako ako sa Babalin Mutyá, ta dawaten ko lí kona ni Mapakayadí nin OZ a isublí nako sa Kansas.”

“Adti ya pay Babalin Mutyá?” tinepet na. “Tan síno yay OZ?”

“Mambalé, kai mo pa tandá?” sinumblí nan nakángap.

“Kai, talaga. Kai ko pa tandá nin animan bagay. Sa mákit mo, naselselan ako tamó, baná ta kasa gapon utek ko,” inubat nan mabereng.
“Ay,” wana ni During, “unon bereng ko pa nin makitandá kunan siin nin maipáká sa kumo.”

“Makatandá mo,” tinepet na, “no kalamuan taka anamaet sa Babalin Mutya, nin mabyan nako layi ni OZ nin uutek?”

“Kai ko pa tandá,” sinublí na, “balé magwá kan mayi, no rabay mo. No kai naka mabyan ni OZ nin uutek kai ka lí anamaet nin mamaalá dyan sa bilang dingat mo sawanin.”

“Peteg pa in,” wanan Manginginábuy-uwak. “Tandá mo,” tinmuloy yan nangibudí, “kai ko pa mapaga ta naselselan saray paa, takyay tan lalaman ko ket kai ko masaktan. No sínuman nin dumádaan sa konan garamay nin ayi ko udino suruten rako sa konan kadayem, andibali ta kai ko sara maingar. Balé kai ko rabay nin saray tutawo nin tawagen rakon kalawakaw, tan no maituloy yay ulo ko a naselselan nin aday no kai edet say uutek, bilang sa komo, páno kon makatandá nin animan bagay?”

“Mataros ko pay kaingaran mo,” wanan daikleng nin babayi, ket síyay talagan mabereng nin makitandá a maipáka sa kona. “No mayi ka sa kongko, dawaten ko lí anamaet kona ni OZ a gaw´en na ngámin nin makagwa na sa komo.”

“Salamat,” nangumbat yan magalang.

Sinmublí sara sa dalan. Si During tinulong nayan ulien a darekdek, tan tinmaraná sara sa pinayban dalan nin masilyaw a mako sa Babalin Mutyá.

Si Tutó kai na gapo rabay tin pikakalamo sa ikataraná. Inangut-angot naya sa libed nan naselselan nin tawo bilang no main pugar nin uibot sa aday, tan náno yan nginmergner sa walnan maraksá sa konan Manginginábuy-uwak.

“Puryan ma si Tutó,” wana ni During sa konan báyon kamuko. “Kai ya mangayat.”

“Ay, kai ko pa malímo,” nangumbat ya si Manginginábuy-uwak. “Kai na masaktan a aday. Síko paynay mangáwit konan siin nin pangáwitan mo. Puryan nako ta kai ko makapagal. Ibaritá takan budí,” tinmuloy ya, legleg yan linmalako. “Main sayan bagay tamó sa sansinakban nin malímo ko.”

“Ani ya in?” tinepet na ni During; “si magtatalon nin Munsking nin nangwá sa komo?”

“Kai,” inumbat nan Manginginábuy-uwak; “say puspuron palitoy napadtawan.”