Si Makapakángap nin Magsasalamangka
sa Pag´adyan nin Mutyá
Pinataros na sa Binubolinao ni Masiken Oswí

Say Alimbusabos

Si Durutiya udino During nin naipananted niikap ya pa sa libed nan alakin lalawak sa Kansas, kalamó na si Amay Inring, síyay magtatalon, tan si Inay Imang, síyay asawa nan magtatalon. Daikleng ya pay bali radtaw, balé say kayon inagamir ra sa pádengen na ket natkap ray gariton nin nangáwit kona baná ta nangibwat sa adayó. Main ápat padil na, say siir tan say atep, nin nangwá a sayan silid; tan sa konan sitin silid main panglutuan nin makataey-taey, say pangiyator nin lulipong, say pangangan, tulo udino ápat nin tekrean, tan saray uidaan. Sara si Amay Inring tan si Inay Imang ikonray alakin idaan sa sayan duyo, tan si During ikonay daikleng nin idaan sa rubarí nin duyo. Kasa et silid sa kamínan nan atep tan kasay silid sa sirong nan bali—no kai main daikleng ubot nin nakali sa lutá, a wanran sirong alimbusabos, ket itaw sara mako no main rumaté a alakin alimbusabos nin maksaw et a makapayubá sa animan pádengan sa dalan na. Maabot ya sa konan naiyadin lub´an sa butlay nan siir, ket konan siin main aydan nin makapitaoy sa rarem nan daikleng tan madlem nin ubot.

Sin mangkádeng ya si During sa lub´an nan bali tan nangmingaw-mingaw ya, say mákit na tamó ket say kalawangan nan lalawak a masinisa sa rubarí tan rubarí. Kasa gapon kayo udino raruman bali a nanili sa nákitan na sa kalawangan nan patag nin kamínan a nakaabot sa rigrig nan langit sa adtiman nin banda. Say awro nairangrang nayay naadadon lutá sa masinisan kábawan tan maikalamó et a madidintek lutak-lutak nin lumabas-labas sa kamínan na. Taman say dikot ambó anan maatá, baná ta say awro ket pinakrian nay anron bubulong anggan makapaday kulí nin sinisa a nakákit sa adtiman. Mísan say bali ket napintawan ya, balé say awro rinesé nayay pinta tan say rapeg inuyasan nayan naglat, tan sawanin say bali madlem tan masinisa bilang nin ngámin et.

Sin rinmaté ya si Inay Imang nin miikap iti sin saytaw anak-anaken ya et nin magana-ganan asawa. Say awro and siri ket sinilyan raya anamaet. Kinalap rayay kidlap sa mata na ta dinedlem rayan masinisa; kinalap ray udit sa labí tan pispis na, ket masinisa sara anamaet. Mábeng tan malayog ya, tan kai yayna gapo nin umimis sawanin. Sin rinmaté ya si During, sigpot ya intaw, sa konran mitraasawa si Inay Imang mabigrá ya sa konan kális nan anak ket umagsit ya tan gumáget ya sa kerep na no umabot yay maririket nin rengé na ni During sa konan tutulyan na; tan kikiten naya et sa kángap konan daikleng nin anak no ani kadí nin mákit na nin makapakális sa kona.

Kai ya gapo kumális si Amay Inring. Gumawá yan maong nangibwat sa buklas angga sa yabi tan kai nayna tandá no ani yay ririket. Masinisa ya anamaet, nangibwat sa anroy barbas angga sa marakab nin butas na, tan mairot tan madeen a bakas na, tan mísa-mísa ya tamó nin mag´irgo.

Si Tutó pa a nakapikakális kona ni During, tan nipal´is naya a mampag´in nin masinisa bilang sa kalibendan na. Si Tutó, ambó yan masinisa; síyay daikleng ason mangisit, anroy sabot nan masuklá tan daikleng matan mangisit a mapungay sa midmang nan daikleng árong nin makapakális. Si Tutó miikap yan mikakaarwro, tan si During umikap ya sa kona, tan kawánan nayan maong.

Balé sawanin, kai sara mampiikap. Si Amay Inring tinmekré ya sa aydan nan bali sa adapan, ket nakapasalak yan tumangar sa langit nin masisinisa ya et dyan sa bilang gindat. Si During man´umdeng yadtaw sa lub´an nan bali nin manggágetan naya si Tutó, tan tinmangar ya anamaet sa langit. Si Inay Imang ket mampanapat ya.

Nangibwat sa adayó amyanan narngé rayay ayupá agrang nan siri, tan si Amay Inring tan si During mákit ra no adti saray anroy rurabot nin midalu-daluyon báyo yay rumaté a bagyo. Sawanin main anan rinmaté a umasisit nin paswit sa siri nangibwat sa bagatanan, tan sin linmingay saradtaw nákit rasaray rurabot nin rumimrim a nangibwat konan siin nin banda anamaet.

Karam-aram si Amay Inring bigrá yan inumdeng.

“Imang, main rumaté nin alimbusabos.” nangayab ya sa konan asawa na. “Mako ko pagawan saray uayep.” Kaaram nangred ya sa bandan susirong ran bubaka tan kukabayo ket itaw saran inalilá.

Si Inay Imang tinumgen nayay gaw´en na tan nako ya sa lub´an nan bali. Sayan ser´ep ket nibaritá na sa kona adani yaynay pangnuwan.

“During, madalí ka!” tinmáway ya. “Mangred kayna sa sirong!”

Tinmáboy ya si Tutó sa konan takyay na ni During tan inmadi ya sa sirong idaan, tan si babayi tinmaraná yan mangalap kona. Si Inay Imang, nalímwan yan maong, binuksan nayay naiyadin lub´an sa siir tan nunaoy yadtaw sa daikleng ubot nin madlem. Si During nadakep nayayna si Tutó tan tinmaraná yan tumumbok konan inay na. Sin nakadani yayna banlag sa silid main rinmaté a alakin taol nangibwat sa siri, tan nakeyeg yay bali nin unon kasaw ket námet nayay kadádaan na tan karam-aram nakatekré yayna sa siir.

Mísa main sakalakon bagay nin nangyadí.

Linmibed-libed ya pay bali nin mirwa udino mitlo ket palna-palná yan inmatágay sa siri. Naaraman na ni During nin bilang yan umatágay sa balon.

Say amyanan tan bagatanan nin susiri ket sinumná sara sa adti ya nakádeng nin bali, tan itaw ya pa sadag sa butlay nan alimbusabos. Sa butlay nan alimbusabos naynay yan malinak, balé say alakin kasaw nan sirin inmaribunbong ya sa konan bali ket inatágay nayan atatágay tan atatágay et, anggan itaw yayna sa babo nan alimbusabos; tan itaw ya pa nabatí tan naawit-awit yan adadayó tan adadayó et bilang sa kainum´ayan a mangáwit nin dutdot manok.

Unon delem na pa, tan say siri tinmaguob yan makapalímo sa libed-libed na, balé si During nákit nan mainum´ay namet a manruranan na. Mayadí sa ikataraná nin umnon lumibed-libedan, tan say saya et nin raruma sin napadausdos yan maong, say naingar na ket naundayon yan mapalná bilang nin abing sa undayon.

Kai na pa gapo rabay ni Tutó. Linmalayo sa silid, makudti, makudtaw, mantumaol nin maksaw; balé si During tinmekré yan matinek sa siir tan tinmágan ya no ani et kadí nin mangyadí.

Mísa kinmadani yan tuloy si Tutó sa nabuksan nin naiyadin lub´an, ket nanabó yadtaw; tan sa ikataraná si daikleng nin babayi wana námet yayna layi. Balé báyo nan nákit a tutulyan nay lumwá sa ubot, say maksaw sirin umaribungbong ket manpaeden nayan kai manabó. Nangayam yadtaw sa adaninan ubot tan sinampat naya si Tutó sa tutlyan na, tan kinaradkad naya sa silid anamana, mísa naya nisadá a naiyadin lub´an pinggat kasayna gapoy duká nin mangyadí.

Sinanpat nayay tutulyan na—nin W.W. Denslow

Linmabas a udas mísan udas, tan palna-palná yayna si During nin kai malímo; balé mareré a ingar na ta bukod ya, tan say siri ket unon kasaw nin tumaguob dandani yaynan matelek. Sa ikataraná wana no manabó yay bali anamana ket marekrek yan masimpi-simping; balé sin linmabas anamanay uudas tan kasa anamaet a duká nin nangyadí, tinumgen yan nakasalak tan pinanggepen nan tumágan yan malinak tan kikiten no ani et a manyadí lí. Sa anggawan kinmayam ya sa konan mangipay-kipay nin siir anggan naabot nayay idaan na, ket inmidá ya; tan si Tutó tinumbok naya tan inmidá ya sa kadani na.

Mataman sa mampangipay-kipay nan bali tan say mantumaguob nin siri, si During nipreng nayay mata na tan nálek yan tampor.