Lumawig sa Babon Lutá
(Tarúman nin Igurot)

(Tatay nin undayon sa Ilog Padada)

Sa sayan awro si Lumawig, síyay Makapangyayadí nin Anito, sin itaw ya sa kamínan na sa langit ket nakadungdong ya kunran saray mibubsat nin bubbayi a mampaninep nin pataní. Ket pinanggep na nin kumayupá ya pigaw makadaraw ya kunra. Sin rinmaté ya sa kamínan ra tinepet na kunra ani man´gaw´en ra. Si ari nin busat, say ngaran na Pukan, nangumbat ya:

"Mampaninep kamin pataní, balé máteng talaga a makasadag nin dinep, ket si angkay ko naynay nan marabay mako maryó."

Kaaram si Lumawig wana kunan kaka nin busat:"

"Itudol mo pa a sayan lupis nin pataní."

Tan nayadí nayan nibi kuna, binuras naya sa birawo ket tampor yan napnó. Nakakális ya si Pukan kunan siti, tan si Lumawig wana kuna:

"Byan muko anamana a sayan lupis nin pataní tan sayan birawo."

Ginwá nayayti, tan sin binuras nayay lupis nin pataní, napnó ya anamana a sayan birawo. Kaaram wana kunan ni Pukan:

"Mugot kayna tan mangalap ka et tulon birawo."

Nugot yayna, balé sin dinmawat ya et nin tulon birawo wanan nanay na kuna nin matalag saray pataní kanyá kai mo matkap a kábawan nin birawo. Kaaram si Pukan wana kuna a main anak-anaken nin lalaki a makapnó yan birawo sa sayan lupis nin pataní, ket sin nakarngé nayayti ni tatay na wana:

"Makukayna ta iyater madti a anak-anaken nin lalaki, baná ta maisip ko a bilang yan anito."

"Kanyá si Pukan kinalap nasaray tulon birawo tan niyater nasara kuna ni Lumawig, tan sin nayadí nayan pinuen bilang gindat sa raruman rwa nin birawo, tinulungan na saray mibubsat nin awiten sa bali ra. Sin adani saraynan rumaté, si Lumawig tinumgen ya yapó sa rikor pigaw makaray´ep yay kadiryan na, balé si tatay ran mibubsat kinayab naya mísa yan nulí ya bali ra tan nikidawat yan ranom. Si tatay ra binyan nayan abab a napnó nin ranom, tan báyo yan nanginom si Lumawig pinastang nayay abab tan wana:

"No magpasyar akudti kumuyo, mag´in maksaw akon maong."

Sa sumunor nin buklas si Lumawig tinepet na nin rabay nan kikiten a saray mumanok ra, tan sin binukaan rayay manukan ra main sayan upa tan abaw siwsiw a linumwá. "Saray ti ngámin a mumanok muyo?" tinepet na ni Lumawig; tan si tatay ra inayat na kuna nin sarain tamó. Kaaram nibibilin na a mangíras sara nin tatap pigaw pakanen na saray mumanok, tan sin mampanuká nin mangan saray siwsiw inmalaki saran tampor anggan nag´in saran biring tan upa.

Sa sumunor tinepet na ni Lumawig umnoy ikon ran baboy tan si tatay ra namalé ya a wana nin main saya tan saray beyek na. Kaaram nibibilin nasara ni Lumawig nin pun´en yay sayan timba nin bulong kamuti tan pina´kan nasaray bubaboy. Tan sin mampangan sara inmalaki saran tampor anamaet nin kaalalakyan.

Si tatay ra narabay-rabay na ngámin a nangyadí ket sinubad na kuna ni Lumawig nin ipakasawa yay kakan anak na sa kuna. Balé si Makapangyayadí nin Anito wana a rinarabay nan kikasal kunan arin anak na, ket wanin pa a naisadyá nin rabay na. Sawanin sin si bayaw na nin nakatandá ya a marabay na ni Lumawig a main lumpos sa kasal na, sabtan sager na ket wana:

"Adti ka maganap nin ipamákan sa lumpos nan kasal mo? Kasan byas, udino karnin baka, baboy tan manok."

Balé si Lumawig inumbat ya tamó, "Síkoy mangabiw sa lumpos nan kasal mi."

Sa buklas adap sarayna ngámin nin mako sa Lanao, ta si Lumawig kai nayna tamringen nin mamaryeng yan máteng sa bali a kalamó nayay bayaw na. Nayadí saran rinmaté nangibakí yan mangalap puon kayo, balé saray tutawo ket sinmublí saran nangáwit a madidintek tuloy nin kayo kanyá si Lumawig síyan bukod a nako sa tatalon nin nagayon rway alalakin saleng a nikudas na sa Lanao.

Sin saray tutawo a nangwá nin mapuuran kunran kayo nibibilin na a mangíras sara nin mapuló kawá napnó nin ranom. Ambó máteng mansumbo anay ranom tan si bayaw na kinmakális ya tan wana:

"Adti yay byas mo? Main ka a mansumbon ranom, balé kai mo layi naisip a byas."

Say ubat na kunan siti ket si Lumawig nangalap yan daikleng birawo a napnó nin byas tan nilabas-labas naya sa ababo ray liman kawá ket nag´in saran napnó. Kaaram nangayab ya "Yishtjau," tan main saray uuysa a nangred nin linmuwá sa tatalon. Ambó sarayti balé nin rabay na, kanyá nangayab ya anamana tan main saray bubaboy nin linmuwá. Nibaritá na kunran tutawo a sása saran manakep tan kunan bayaw na pinilí nayay sangalakyan tan sangkasawan.

Nako sara ngámin a nangamat nin saray bubaboy tan saray raruman tawo ket nadakep ran tampor a kunra, anta si bayaw na a nangamat sa kuna anggan katay pagal tan amot nayna ket kai naya et nadakep. Si Lumawig, kinakálisan naya tan wana:

"Kamaten mo in a baboy anggan umbeng ya tan kai mo et nin madakep, anta sara ngámin nin raruma ket nadakep anay kunra."

Sa itaw tinakmalan nayay gurot siki nan baboy tan nitandudó naya. Kinmakális sara ngámin a tutawo tan wanan bayaw na:

"Anaod nadakep ma baná ta kinamat kuya anggan napagal yayna."

Mísa naya nitudol a baboy kunan bayaw na, si Lumawig wana, "E, síkay mamalatay kunan siti." Balé mísa naya binalatay a baboy ni bayaw na ket nakalayas yan tampor tan nipeyepey yayna.

"Mambalé nibulos ma?" tinepet na ni Lumawig. "Kasan asikaso mo kunan siin, báyo ko et dinakep sa pamyan kumo? Dakpen muya anamana tan awiten mudti."

Kanyá si bayaw na tinmaraná ya anamanan nako, tan kinamat naya a mako nin sumungsong sa agos tan sa kayupa, balé kai naya gapo nadakep. Bangsay si Lumawig ginawang naya sa yupá a baboy tan ináwit naya sa kamínan ray raruman mampanglutó.

Nayadí sara ngámin nin nangan tan nimon tan nangatang sara kunran uanito, wana nin Lumawig:

"Parina, mako tamuyna sa talugtog nin tepeten yay panandaan maipáká kunran bubabali sa amyanan."

Kanyá tinepet rayay panandaan, balé ambó ya maandá, tan sin tumaraná saraynan sumublí si bayaw na tinepet na ni Lumawig nin mangwá yan ranom, baná ta saray tutawo ket mámot tan milatá sarayna.

"Lumawig, mambalé kai ka mangwá nin ranom?" Tenepet na anamana ket inuryan naya. " Kasan asikaso mo kunran tutawo a milatá tan matkap nin minom."

Kaaram ningatngat saran rwa tan katay sager ra tan wana ni Lumawig kunran tutawo, "Tumekré tan painawa atamo pa."

Antaran saran mampainawa, si Lumawig dinugsol nayay bato ket main ranom a linumwá. Si bayaw na ket inumdeng yan tampor nin linmukso a mangimon yan múna balé si Lumawig nipukpuk naya tan wana kuna nin síyay pasusuyot nin minom. Kanyá ninom sara yapó a ngámin nin tutawo tan sin nayadí sara, si bayaw na nisadyá yan minom balé si Lumawig nituror naya ket sinumrep ya sa bato tan say ranom limuwá sa lalaman na.

"Matkap mon mabatí iti," wana ni Lumawig, " baná ta inabará nakon maong." Tan mugot sarayna ket nibatí raya sa rarem nan bato.

Umnu-umnon udas nangyadí ti pinanggep ni Lumawig mugot yayna nin umikap sa langgit, balé báyo ya nako nangasikaso ya nin main kumon a pamamali nan asawa na. Nangwá ya a kayon lungon tan niká naya sa rarem tan main naikalamó na a sayan aso adani sa ayi na ni Pukan tan sayan biring adani sa ulo na. Nayadí nan nipaltaw a lungon sa ilog, nibaritá na nin andí ya tumgen anggan rumaté sara sa Tinglayen. Kaaram, no úna ya madket a suyot nin ayi nan lungon, gumanggan ya lí a aso; tan no úna ya madket a adapan nin ulo nan lungon, tumarang´ok ya lí a biring. Kanyá lumumtaw yaynan kumadayú-dayó anggan rinmaté ya sa Tinglayen.

Sawanin main sayan balo nin mampangyasá yay pangakor na sa pandel nan ilog, tan sin nákit nayay lungan nin tinumgen, nako naya ginlat sa ranom. Sa pandel nan ilog tinmaraná nayan bukaen, balé si Pukan tinmáway ya, "Andí mo payakuren, ta iti ako sa rarem," Kanyá si balo pinalna-palná nan binuká tan báyo naya inawit si Puka sa babali, tan kaaram baná ta kasan asawan nan diri, pinakasal naya.

Nangibwat sa Gutenbergress.org