Sungká

Nangibwat kano yay Sungká sa Aprika udino sa Bayan nan Arabi. Main et a sabtan máran a naipurot-purot ra nin 7,000-5,000 BC a taon. Saray nag´aadal tan nagkakalí nin nangyayadí, saray arkiologo, ket pinurot rayti itaw kano sa Bayan nan Jordan. Main et nakit ra a nangibwatan sa Egipton Máran nin 15,000-11,000 BC a taon. Balé sa núna-núnan surat, main makabasa nin Mancala (Sungká) sa surat ran taga Arabi. Saray nagaadal nin nangyayadí ket wanra nangibwat yay Mancala sa Butlay nan Baytan tan rinmaté ya sa Aprika. Saray nanglalakó taga Arabi ket sísaray nangáwit nin Mancala sa Adayó nin Baytan. Napangaran yay Mancala nin Oware sa Aprika, Congklak sa Indonesia, Main Congkak sa Malaysia, tan Sungká sa Pilipinas.

Sitaw si pakiikapan nin sungká nakapangwá nin kayo a main nin labin-ánem nin ubut-ubot na. Saytin ubut-ubot, ruwa ray liniya a pito nin padadaikleng a ubut-ubot. Ruwa ray et a kalalakyen nin ubut-ubot sa karu-rubarí nan sungká ket siti yay balin ubot.

Mangiká kan piton sigay sa barang ran labin-ápat a padadaikleng nin ubut-ubot. Siyampuló-walo a gnámin nin sigay. Kasa yapó nin sigay sa balin ubot. No kasan makakalap nin sigay, makaiyusar anamaet a bikoy nin agayap udino adikleng nin batu-bato.

Say pangingikap nin sunká ket saray ruwa a umikap; sayan mangikap tan ruwan mangikap.  Mirgnan saran mawirin lumibed-libed nan sungká ta mangitayak tan manginabó saran sigay sa barang nin ubut-ubot tan sa balin ubot ra. Mati udino tumgen yay ikap nan sayay umikap wadí no say duloy nin manginabó na itaw sa ubut-ubot nin kasan sigay. Makapatuloy yay ikap na si ruwan mangikap a kai et nati. No mati yayna lí anamaet si ruwan magnikap, mabyay yay ikap na si sayan mangikap ta mako yayna anamana. Ituloy yay umikap nin wanti a mako-mako anggan kasayna nin sigay nin makaikap.

Wanti yay tumaraná a ikap:  Mirngan saray mangikap nin mangangalap a sigay sa sayan ubut-ubot nin rabay ran kaadapan ra. Mawiri nin lumibed saran mangitayak tan manginabó nin sayan-saya a sigay sa sayan-saya nin ubut-ubot tan sa balin ubot ra.

• No say duloy nin manginabó nan mangikap ket itaw sa balin ubot na, mabiyay yaet a ikap na. Makapatuloy yay ikap ta mangalap ya anamana nin sigay sa konan ubut-ubot sa adapan na.
• No say duloy nin manginabó nan mangikap ket itaw sa rubarí nin ubut-ubot a kasan sigay, mati yay ikap na.
• No say duloy nin manginabó nan mangikat ket itaw sa konan ubut-ubot nan mangikap nin kasan sigay, mati yay ikap na balé magwá nan kalapen a sigay sa rubarí nin ubut-ubot no main et. Barámon primiyo yayti. 
• Kai balé magwá magprimiyo  no say duloy nin manginabó a itaw sa rubarí nin ubut-ubot nan mangikap. Mati yay ikap na atamó.
• Si mangikap nin main sangkábawan sigay sa balin ubot na, síyay manalo.