Si Makapakángap nin Magsasalamangka
sa Pag´adyan nin Mutyá
Pinataros na sa Binubolinao ni Masiken Oswí

Say Dalan nin Lumabas sa Tatalon

Mayadí nin umnon udas say dalan tinmaraná yan tumibukley, tan say lalakwen nag´in nin unon idap tan matiba-tibagkol ket si Mangingináboy nin Uwak nínu-níno yaynan nadugpa-dugpá sa konran masilyaw nin pinayba. Mísa-mísa, sa talaga pa, nasidá-sidá udino magpalta saraynay ngámin, ket naibatí saray uubot sa dalan nin matkap naynan lukswen ni Tutó tan libeden na ni During. Baná ta kasan utek na ni Mangingináboy nin Uwak, tumúrir yan linmalako sa dalan ket nikurábot ya sa konran uubot tan ganap yan natumba ya sa matib´ey nin pupinayba. Mayin balé kai ya pa gapo nin nasaktan, tan si During tumuloy yan manitágay sa konan nakádegng, legleg yan mikalamó sa pakálisan nin maririket sa kadimalasan nan diri.

Saray gagawá ambó saran naalilá nin tuloy bilang sa konran nalabasan. Main umno tamó nin bubali tan umnu-umnoy bungan kayo, tan sa adadayó et nin linabas ra unon reré et tan makapabereng yan nag´in nin balyan.

Sa ugtiawro tinmekré sara sa rigrig dalan, adani sa daikleng nin karayan, tan si During binuká nayay pangáwitan na tan nilwá nay tinapay. Binyan nayan pisí kona ni Mangingináboy nin Uwak, balé inandí na.

“Kai ko pa gapo nin mabitil,” wana, “tan makarmá yan bagay baná ta kasan bitil ko, ta say bebey ko ket naguritan ya pa tamó, tan no butbuten koya pinggat makapangan ako, say aday nin nakaseksek sa kongko ket makaliwá tamó tan masidá ya lí a dimlog nan ulo ko.”

Nákit nan tampor ni During nin peteg ti, kanyá tinmang´ed ya tamó tan tinmuloy yan nangan nin tinapay na.

“Mangibaritá ka pan animan bagay a maipáká sa bukod mo tan say balyan nin pangibwatan mo.” wanan Mangingináboy nin Uwak, sin nayadí nay pangapon na. Ni baritá na pa ngámin a maipáká sa Kansas, tan pánoy masinisa sa ngámin nin itaw, tan páno nay alimbusabos nin inmáwit sa konadti sa kalawakaw Pag´adyan nin Mutyá.

Nangimbabaet yan maong si Mangingináboy nin Uwak, tan wana, “Kai ko pa mataros nin mambalé ilalwan moy lumakawan sa konan siti a maandá nin balyan tan sumublí sa makrang tan masinisa nin kamínan a tawagen mon Kansas.”

“Kai mo mataros baná ta kasan utek mo,” inumbat nan babayi. “Taman no mapuyayeng tan masinisa a pupamamali, síkamin tutawoy main laman tan dayá ket umawir kamin miikap itaw dyan sa konan animan raruman balyan, taman no unon andá na. Kasa gapon kamínan a bilang sa konan pamamali mo.”

Sinmáwet ya si Mangingináboy nin Uwak.

“Kai ko pa mataros anaod.” wana. “No naseksekan kamon aday sa uulo moyo, bilang sa kongko, umiikap kamo ngámin sa maandá nin kamimínan, tan mísa ket kasa gapo ana lí nin tutawo sa Kansas. Makarmá sara pa sa Kansas ta main uutek ra.”

“Kai para mon mangitungtong ka nin sayay tarúman, legleg tamon mampinawa?” tinepet nan anak.

Pinastang naya ni Mangingináboy nin Uwak a manbalikasan nan kasay pangaburuyan na, ket nangumbat ya:

“Unon anted nan byay ko a kasa gapon animan nin tandá ko. Ginwá rako sin kamakarwan awro tamó. Animan nangyadí sa sansinakban báyo nan siin nin udas ket sarban siin kai makatandá sa kongko. Makarmá ako baná ta sin ginwá nayay ulo ko ni Magtatalon, say sayay ikataraná bubagay nin ginwá na ket ginuritan nasaray tutulyan ko, kanyá nakaparngé koy mampangyadí. Main pan sayay raruman Munskin nin kalamó na, tan say ikataraná bagay nin narngé ko ket say man´ibaritá na ni Magtatalon, ‘Páno mon rabay sa konran saray in nin tututulyan?’

“‘Kai sara patag.’” inumbat nan raruma.

“‘Andibali,’” wana ni Magtatalon. “‘Tutulyan sara tamó nin makapada.’” ayin anamaet a basta-bastan peteg.

“‘Sawanin gaw´en ko saray mumata,’” wana ni Magtatalon. Kanyá ginuritan nayay wanan nin mata ko, tan sa dalí nayan nayadí nákit sa bukod ko nin nakamulité ako sa kona tan sa animan bagay sa libed ko ket napnó akon pakauntengan, baná ta siti pay ikataraná kon sir´ip sa sansinakban.

“Maandá ya pa anamaet a siin nin mata,” nasígir nan Munskin nin mampamantay sa kona ni Magtatalon. “‘Say maleas nin pinta ket maseké yan talaga a kulí nin mumata.’

“‘Gaw´en koya palayi a raruma nin alalakin bugá,’”wana ni Magtatalon. Tan sin nayadí nayay ikarwan mata ket makákit koynan maong et dyan sa bilang gindat. Mísa ginwá nayay árong tan bebey ko. Balé kai ko nag´irgo, baná ta intaw kai ko tandá no ani yay pangagamir nan bebey. Ginmanaygay ako pan manbantyan saran mangwá nin saray lalaman, takyay, paa tan bisit ko; tan sin ginalet rayay ulo ko, sa kalansuyutan ket napaabagayen ko pa sa nakem ko, ta sa isip koy makapada akon maong bilang sa sínuman nin tawo.

“‘Madalí yayti pa lí nin mangináboy nin uwak,’ wana ni Magtatalon. ‘Kabakas nayay tawo talaga.’

“‘Mambalé ey, síya pay tawo,’ wanan raruma, tan mipagketan ko pan tuloy sa kona. Si Magtatalon sinigpiten tan iníras nako sa gagawá nin mais, tan nipatakder nako sa konan atágay nin teken, sa adtidtaw nin natingkapan nako. Síya tan si kamuko na mísa saran linmakwan tampor tan nibatí rako sa bukod ko.

“Kai ko pa gapo rabay nin napauryan nin wanti. Kanyá nirunga-runga kon lumalako nin tumumbok sa konra. Balé saray uayi ko kai ra maabot a lutá, tan kanyá nas´et akon mabatí sa tágay nan teken. Mabereng ya pay byay nin man´ibyay, baná ta kasa gapon barang nin maisip ko, ket kayadí ako pa tamó nin nakagwá. Abaw saray uuwak tan raruman mumanuk-manok nin dinmupá sa gagawá nin mais, balé nákit rakon tampor tan palaywan saran linmupad anamana, man´isipen ra layi nin síkoy Munskin; ket napaririktan ako pa konan siti tan sa kaingaran ko bilang kon tawoy maalagan talaga. Maisan-isan main pay matuan uwak nin linmupad sa kadani ko, tan mísa nakon inusisá nin maong dinmupá ya sa babo nan abaya ko tan wanan nakatekré:

“Maumámeng ko pa no si Magtatalon ket bará nako nin papilen sa wantin pigagawá nin makarab. Animan nin uwak a main nin pakataros ket mákit na nin naseksekan ka tamó nin aday.’ Mísa yan linmukso sa yupá sa kadani ran uayi ko tan kinan na ngámin nin mais a narabay na. Saray raruman mumanuk-manok, mangkákit raya nin kai koya nangnwan, kinmadani sara tan kinan ray mais anamaet, kanyá mísa-mísa ket imarak-arak saran kábwan sa libed ko.

“Binmereng ako pa konan siti, baná ta naipadar akon wanin man nin ambó akon maong a Mangingináboy nin Uwak; balé si matuan uwak nanguyong ya sa kongko, man´ibaritá na, ‘No main tamó pa kumon nin utek sa rarem nan ulo mo, mag´in kan tawo sa makapadan kaungan bilang sa sínuman sa konra. Saray uutek ket kapag-kapag saran bubagay a maalagan mampagkamain sa konan sitin sansinakban, andibali no síkay uwak udino tawo.’

“Mayadí saray uuwak nin linmakwan niuráram koyan maong, tan pinanggepen kon ipamuspusan kon maong a mangámor nin utek. Sa asi rinmaté ka tan ginlat nako sa konan teken, tan sa nibaritá mo maiketeg ko sa konan Masikat nin Anting a byan nako lí nin utek sa dalí tamon miraté sa Babalin Mutyá.”

“Kalalwan ko pa,” wanan madeen ni During, “baná ta maaga-agawan moyan magkamain.”

“Ay, ó a; maagawan ako,” sinumblí na ni Mangingináboy nin Uwak. “Unon dalaw a kaingaran ko nin makatandá sa konan saya nin kalawakaw ya.”

“Ya,” wanan babayi, “makotayna edet.” Tan nitudol nayay pangáwitan sa kona ni Mangingináboy nin Uwak.

Kasayna pa gapon dudarekdek sa rigrig nan dalan, tan say kamínan ket matibagkol tan kai et naadadwen. Adap sa yabi rinmaté sara sa alakin tatalon, sa adtidsen saray kukayo tinmubó saran unon laki tan mikakadani tan saray susanga ra ket naisuldu-suldong sara sa tágay nan dalan a masilyaw nin pinayba. Dandanin madlem ana pa sa sirong ran kukayo, baná ta say susanga ket sinalimbeng rayay silag nan awro; balé saray mangangayaw kai sara tinmegen, tan tinmuloy sara sa rarem nan tatalon.

“No makasrep yaytin dalan, nepeg ya kumon nin makaliwá,” wanan Mangingináboy nin Uwak, “tan itaw yay Babalin Mutyá sa rubarí nan dalan, ket matkap nin mako sa adtiman atan miraté.”

“Sínuman kumon a makatandá konan siin.” wana ni During.

“Anaod; kanyá tandá koy in,” sinumblí na ni Mangingnáboy nin Uway. “No matkap utek nin mangipamuspusan, kai ko gapo kumon nin nibaritá.

Mainsan sa labas nan udas naandipat yay palaway, tan natingkap sa bukod ra nin midugpa-dugpá sara sa dedlem. Kasa gapon mákit na ni During, balé si Tutó makákit na, baná ta saray uaso maong saray makákit no madlem; tan si Mangingináboy nin Uwak nibaritá nay makákit nan maong bilang sa awro. Kanyá ginágetan nayay takyay na tan naitpel nan tumuloy nin main kaungan.

“No main mákit mon animan bali udino animan kamínan nin makipagtuloy sa yabi,” wana, “ibaritá mo pa; baná ta unon dalaw nin lumalako no yabina.

Mainsan tinumgen ya si Mangingináboy nin Uwak.

“Main mákit kon bálag sa wanan ta,” wana, “naipádeng sa puon kukayo tan susanga. Rabay mon mako atadtaw?”

“Ó a,” inumbat nan anak. “Unon pagal koyna.”

Kanyá si Mangingináboy nin Uwak dinalan naya labas sa konran kukayo anggan rinmaté sara sa bálag, tan sinumrep ya si During tan main nákit nan idaan nin nakrí bubulong sa sayan duyo. Inmidá yan tampor, tan si Tutó itaw yayna sa kadani na ket madalí yan nakakálek nin maong. Si Mangingináboy nin Uwak, síyay kai gapon makapagal, inumdeng yadtaw sa raruman duyo tan tinmaga-tagánan ya anggan rinmaté yay buklas.