Si Baké tan
si Pag´ong
Nangibaritá sa Binubolinao
na ni Oswí Castellano
Saya nin awro, si Baké
nakapisná nayay Pag´ong sa dalan, tan tinepet
naya, “Adti ka mako?”
“Mako ko maningkap nin kanen
ta tulon awruynan kai ko et nin nakapangan,” wanan Pag´ong.
“Mabitil ako anamaet,”
wanan Baké, “sin miruwan atamo nin mabitil, mako
tamuyna edet a maniningkap nin kanen ta kumurikor anay tiyan
tamo.”
Nag´in kamuko saran tampor
saraytin ruwa tan tinmuloy saran nag´irgu-irgo sa dalan
ta no pumaspas yay udas ra. Kapingmatan, si Baké ket
nakákit yan abaw a malutó bunga nin kayon batag
sa kaadayó.
“Ay, mabista yayti nin mákit
ko,” wanan Baké. “Kai mo paet mákit
a bungá nin nakabitin sa kayon batag?” Tinudó
nayay kayon batag. “Katay bista ra ket makataway ko
sarayna.”
Balé si Pag´ong kai
naet mákit ta makapoy yay mata na. Kai na makit anggan
kinmadani sarayna sa kayon batag. Katay rigsa ra sarayti a
ruwan kamuko. Nabsoy yay bitil ra sa kákit tamó
nin malutó bunga.
Baná ta kai na maulí
a kayon batag, pinasuet nayay baké a síyay umulí
sa kayon batag tano makaipanabó ya lí nin batag
kuna. Umulí yan tampor si Baké. Nangwá
yaet nin tekrean na ta tinmaraná yaynan mangan a bungan
batag. Nalingwan naynan tampor a manginabog nin batag kuna
ni Pag´ong a mantumágan sa yupa. Tinmáway
ya si Pag´ong balé nagpate-patelek ya si Baké.
Kinan nayay lupis nin batag et tan kai naet a marabay nin
mami kunan kamuko na a maanos nin manduma-dawat sa sirong
nan kayon batag.
Karam aram, sinmager yan talaga
si Pag´ong kunan siti. Iniisip na a gumalé ya
kuna ni Baké. Sin mampangan yaet si Bake, si Pag´ong
nangalap yan naspa-naspak nin sarming. Tinayak nayayti sa
puon nan kayon batag báyo ya nin inmadi sa sirong nan
sayan abab nin adani. Pinilí na yayti ta main a daikleng
nin butbot nan abab tano main siri nin makasrep.
Si Baké kai na nápos
ngámin a batag ta abaw tuloy. Abaw et a makipákan
kunran sayay alaki nin pamalian. Balé nangan ya anggan
nabsoy yayna. Sin kinmayupá ya napaidapan yayna. Sabtan
tedem a naspa-naspak nin sarming. Nasugat-sagatan ya pati
say matitib´ey nin gamet na. Si Pag´ong ket naisep
na nin nakabalé yayna tan kai yaynan masager wantaw
sa núna.
Sawanin balé si Baké
ket sabtan sager na sa sitin naipasirib kuna. Tinmaraná
yaynan mampaningkap kunan Pag´ong ta rabay nayan patiyen.
Mainsan ana balé kai naet nákit si Pag´ong
tan mapagal yayna. Tinmekré ya sa adanin abab. Inmalaki
a sager na baná sa pagal-pagal na kunan Pag´ong.
Náteng yaynan mantumekré
kunan abab a mampanemtem ya no adti kadí yaytin Pag´ong.
Ambó saraynan kamuko balé kaawayan sarayna.
Baná ta natekrean nayay abab nin itaw yay Pag´ong
sa sirong na, kai ya makapatinek si Pag´ong. Main maingar-ingar
na ni Baké balé kai na tandá no adti
a kamínan yaytin tunoy. Kalansuyutan, pinatágay
nayay abab nin tekrean na tan itaw nákit nay kaawayan
nan Pag´ong.
“Ay! Iti ka namain!”
binuburway na. “Dumasal kayna ta malpas yaynan biyay
mo.”
Ginametan nayey iley nan Pag´ong
ta binitbit naya sa rigrig nan ilog. Iti na kumon nin patiyen.
Nangalap yan ásong tan al´o tan nangwá
yan alaki nin pamuuran ta rabay nan taltalen anggan bilang
yaynan pulbos udino puuran nayay Pag´ong anggan mati
ya. Sinadiyá nayayti ngámin tan tenepet nayay
Pag´ong no rabay nan mataltalan udino mapuuran. Nipaingangádo
ya si Pag´ong sa biyay na, balé si Baké
kai naya ingaren. Si Pag´ong nibaritá na kuna
ni Baké nin rabay naynan mataltalan udino mapuuran
balé andí naya itampal itaw sa ilog. Sin nayadí
nan nargné ti, si Baké, pati mandumayá
yay gamet na, binitbit nayay Pag´ong sa ririg nan ilog.
Mísa naya nin nangalap ngamin a gesen na anggan binasiyo
nayay Pag´ong sa butlay nan ilog.
Sabtan rigsa nay Pag´ong
tan pinakakálisan nayay Baké ta binubulá
naya. Tinmangoy ya sa ababo nan ilog tan kinantiyawan nayay
Baké wanan, “Kamínan koy iti sa ilog tan
babali koy iti et.”
Sabtan sager ni Baké kunan
sitin nanyadí a linmuang ya. Kai naynan tandá
a gaw-gaw´en na. Karam aram linmukso ya sa butlay nan
ilog kuna ni Pag´ong, balé narebreb yay Baké.
Sin saytaw, saray baké
tan saray pag´ong naynay saran mangkaawayan.
